بقیع دری به سوی بهشت

هدف تخریب کنندگان حرم امامان شیعه در بقیع چه می توانست باشد جز محو کردن آثار اهل بیت پیامبر اسلام علیهم السلام. چرا باید آثار ائمه بقیع محو شود؟ دشمنان اهل بیت علیهم السلام برای اینکه دوستان ایشان نام ائمه بقیع را فراموش کنند دست به چنین اقدامی زدند.

آیا فراموش کردن و از یاد بردن اهل بیت علیهم السلام سنت رسول الله صلی الله علیه وآله و خواست ایشان بوده یا مخالف با سنت و سفارش حضرت ختمی مرتبت است؟  یکی از دلایلی که لزوم وجود بارگاه برای امامان شیعه را تأیید می کند و عمل تخریب قبور و حرم ائمه بقیع توسط وهابی ها را رد می کند و آن را خلاف خواست خدا و رسول می داند؛ روایاتی در باب زیارت ائمه علیهم السلام بطور عام و نیز روایاتی درخصوص زیارت ائمه بقیع از رسول خداست.

معناى لغوى بقیع‏

ابن اثیر مى‏گوید: «البقیع المكان المتّسع من الأرض و لایسمّى بقیعاً إلّا و فیه شجر أو أصولها»(١)؛ در لغت بقیع به محلّ وسیعى كه داراى درخت و یا ریشه درخت باشد گفته مى‏شود. او مى‏افزاید: چون بقیع قبلًا داراى درخت «غرقد» و ریشه‏هاى آن بود پس از قطع‏ این اشجار نیز با همان اسم معروف گردید.(٢)

فضیلت بقیع‏

در فضیلت بقیع حدیث‏هاى متعدّدى از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل گردیده است. از جمله در حدیثى چنین فرمود: «یحشر من البقیع سبعون ألفاً على صورة القمر لیلة البدر». از بقیع هفتاد هزار نفر محشور خواهند شد كه صورت آنان مانند ماه چهارده شبه خواهد درخشید.

و در حدیث دیگر چنین فرمود: «یحشر من هذه المقبرة سبعون ألفاً یدخلون الجنّة بغیرحساب و كأنّ وجوههم القمر لیلة البدر»؛ «از بقیع هفتاد هزار نفر كه صورتشان مانند ماه چهارده شبه است محشور خواهند شد و بدون حساب وارد بهشت خواهند گردید.»

درباره حضور شبانه رسول خدا صلى الله علیه و آله در بقیع و دعا و طلب مغفرت آن حضرت نسبت به اهل بقیع كه گاهى روز و گاهى شب هنگام انجام مى‏گرفت در حدیث و تاریخ مطالب فراوان نقل شده است.(٣)

در حدیثى چنین آمده است كه رسول خدا صلى الله علیه و آله در بقیع حضور مى‏یافت و اهل قبور را بدین گونه مورد خطاب قرار مى‏داد. «السَّلامُ عَلَیكُم یا أَهلَ الْقُبُور یَغفِرُ اللَّهُ لَكُم و أنتم لَنا سلف و نحن بالأثر»؛ «درود بر شما، خدا ما و شما را بیامرزد. شما پیش آهنگان ما بودید و ما هم در پى شما خواهیم آمد.»

در حدیث دیگر آمده است كه مى‏فرمود: «السلام علیكم قومٌ مۆجلون أتانا و أتاكم ما توعدون. اللّهم اغفر لأهل البقیع الغرقد»؛  «درود بر شما اى كسانى كه اجل شما و آنچه به ما و شما وعده داده‏اند فرا رسید. خدایا اهل بقیع غرقد را بیامرز.»(٤)

چگونگى ایجاد مدفن در بقیع‏

یكى از پرخاطره ترین مكانهاى مدینه، قبرستان‏ بقیع‏ است؛ جایى كه آن را پیش از آمدن پیامبر صلی الله علیه و آله «بقیع‏الغرقد» می نامیدند. «غرقد» نوعى درخت است كه در گذشته، داخل این قبرستان و یا در كنار آن وجود داشته و به تدریج با گسترش قبرستان، آن درختها از میان رفته است.

بقیع به عنوان زمینى در حاشیه بخش مركزى یثربِ پیش از اسلام، گورستان مردم این شهر بود و پس از اسلام نیز به عنوان مهمترین گورستان مدینه شناخته شد.(٥)

اولین مسلمانان دفن شده در بقیع

در بقیع از انصار اوّلین كسى كه دفن شده است اسعد بن زراره‏ و از مهاجرین عثمان بن مظعون است. سمهودى مى‏گوید: به هنگام مرگ عثمان بن مظعون رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «ادفنوا عثمان بن مظعون فی البقیع یكون لنا سلفاً فنِعْمَ السّلف سلفنا عثمان»؛ «عثمان ابن مظعون را در بقیع دفن كنید تا شاخص و یادگارى از گذشتگان ما باشد و چه شاخص نیكى است عثمان.»

سمهودى مى‏افزاید و پس از فوت ابراهیم فرزند رسول خدا صلى الله علیه و آله كه در محلّه بنى‏مازن و خارج از مدینه واقع شد. صحابه عرض كردند «أینَ نَدفَنه؟!» رسول خدا فرمود: «الحقوه بسلفنا الصالح عثمان بن مظعون» او را به سلف صالح ما عثمان لاحق كنید و در كنار او به خاك بسپارند. او مى‏گوید پس از دفن شدن ابراهیم در بقیع مردم مدینه علاقمند شدند پیكر اقوام و عشیره خود را در آنجا دفن كنند و هر یك از قبایل مدینه درختان و ریشه‏هاى بخشى از بقیع را قطع و زمین آن را براى همین منظور آماده نمودند.(6)

ستارگان بقیع‏

ابن نجار متوفاى 643 مى‏گوید: قبر عباس عموى پیامبر صلى الله علیه و آله و قبر حسن بن على ابن ابى‏طالب علیهماالسلام  در زیر یك قبه مرتفع و قدیمى قرار گرفته‏اند. سپس مى‏گوید: «وَ مَعَهُ فی الْقَبْر ابْنُ اخیه عَلىّ بْنِ الْحُسینِ زَیْنُ الْعابِدینَ و ابو جَعْفرْ مُحَمّدِ بِنْ علی الباقرِ وَابْنُهُ جَعْفَر الصّادقِ».

و امام غزالى مى‏گوید: «وَ یُسْتَحَبُّ انْ یَزُورَ قَبْرَ الحَسَن بْنِ عَلىّ وَ فِیهِ أیضاً قبر علىّ بْنِ الْحُسَینِ وَ مُحَمّدُ بْنِ عَلِىّ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّد- رَضی‏اللَّه عَنْهُم».(٧)

شرط كمال حج

پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: كسى كه امام حسن علیه السلام را در قبرستان‏ بقیع‏ زیارت نماید، روز قیامت هنگامى كه بر صراط عبور مى‏كند، لغزشى نخواهد داشت.(٨)

پیامبر صلى الله علیه و آله هرگاه از كنار قبرستان بقیع مى‏گذشت، مى‏فرمود:

السَّلَامُ عَلَیْكُمْ مِنْ دِیَارِ قَوْمٍ‏ مُۆْمِنِینَ وَ إِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُون.(٩)

آن حضرت بسیارى اوقات در لحظات پایانى شب، كنار قبرستان بقیع مى‏آمد و به دفن شدگان آن درود مى‏فرستاد و برایشان طلب مغفرت مى‏كرد.

و نیز برخى شب‏ها تنها به بقیع آمده و در آن جا به راز و نیاز با خدا مى ‏پرداختند.(١٠)

زیارت امامان آرمیده در قبرستان‏ بقیع‏، شرط كمال و تمامیت حج و عمره است. چنانچه حضرت امام صادق علیه السلام مى فرماید: «إِذَا حَجَّ أَحَدُكُمْ فَلْیَخْتِمْ‏ حَجَّهُ‏ بِزِیَارَتِنَا لِأَنَّ ذَلِكَ مِنْ تَمَامِ الْحَج‏.»(١١)

هرگاه یكى از شما حج به جا آورد، باید حج خود را با دیدار از ما پایان دهد زیرا زیارت ما جزیى از حج است...

از اعمال و مستحبات موكد روز اول ورود به مدینه، زیارت قبرستان بقیع و قبور مطهر ائمه علیهم السلام است.(١٢)

پی نوشت:

1) النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، ج‏1، ص145    

2) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام و آثار دیگر در مدینه منوره، نشر مشعر - تهران، چاپ: 5، 1386، ص57-58

3) ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، 10جلد، مكتبة آیة الله المرعشی النجفی - قم، چاپ: اول، 1404ق، ج‏10، ص: 183

4) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام، ص59-60

5) رسول جعفریان، آثار اسلامى مكه و مدینه، نشر مشعر - تهران، چاپ: اول. ص 377

6) محمد صادق نجمى، تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام.ص 60-61

7) تاریخ حرم ائمه بقیع علیهم السلام، ص: 68

8) محسن قرائتى، با قرن در سرزمین وحى، نشر مشعر - تهران، چاپ: 2، بهار 1388. ص114

9) نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرك الوسائل ، مۆسسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: اول، 1408ق. ج‏2 ؛ ص366

10) مركز تحقیقات حج، بقیع (بروشور)، نشر مشعر - تهران، چاپ: اول ص 4-5

11) ابن بابویه، محمد بن على، علل الشرائع، كتاب فروشى داورى - قم، چاپ: اول، 1385ش / 1966م. ج‏2 ؛ ص459

12) فاطمه كریمى، پلى به سوى ملكوت (ویژه حج تمتع)، نشر مشعر - تهران، چاپ: 1، پاییز 1388.ص113