روزنامه خبر، عليرضا اردلان - در چند سال اخير «شرکت ارتباطات زير ساخت» به نامي آشنا براي کاربران ايراني اينترنت تبديل شده است.
شرکتي که وقتي يکي دو باري در سال لنگر يک کشتي به کابل ارتباطي ايران در زير دريا گير مي کند چند روزي کاربران ايراني را با اطلاعيه هايش مشغول مي کند. سال 88 اما داستان اين شرکت زود تر از معمول آغاز شد: سازمان نظام صنفي خدمات دهندگان رايانه اي اين بار منتظر روايت هميشگي کابل و لنگر نشد و با نامه اي که خطاب به اين شرکت نوشت، تقصير افت سرعت محسوس اينترنت پس از تعطيلات نوروزي را متوجه شرکت ارتباطات زير ساخت کرد. نامه اي که هيچ يک از مسئولان اين سازمان و وزارتخانه ارتباطات و فناوري اطلاعات تاکنون خود را موظف به پاسخگويي به آن نداسته اند و در عوض روز اول ارديبهشت محمدطاهر شمس معاون نگهداري و مديريت شبکه ارتباطات زيرساخت از اختلال 72 ساعته در اينترنت کشور خبر داد: پهناي اينترنت کشور به دليل بازسازي و تعمير کابل دريايي در مسير جنوب، از دوم ارديبهشت ماه به مدت 72 ساعت به دليل بازسازي و تعمير ايراد فني در مسير کابل جاسک فجيره دچار اختلال و کندي مي شود.
«چند روز پس از خاتمه تعطيلات نوروزي شرکت ارتباطات زيرساخت که تأمين کننده انحصاري پهناي باند کشور است، بدون اطلاع رساني قبلي اقدام به فعال سازي يک سيستم ديوار آتش روي کل پهناي باند اينترنتي کشور کرده است.» محمود رضا خادمي رئيس کميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي، با بيان اين مطلب به خبر مي گويد: اين مسئله باعث شده تا سرعت اينترنت به شدت کاهش يابد و در ساعات پيک به يک دهم برسد.
خادمي با انتقاد از اطلاع رساني نکردن مسئولان زير ساخت مي افزايد: بسياري از مشتريان ما که پس از تعطيلات با مشکل کندي اينترنت مواجه شده اند اين مسئله را از چشم شرکت هاي خدمات دهنده مي دانند و به ما اعتراض مي کنند. علاوه بر افت سرعت اينترنت، عدم دسترسي به برخي سايت هاي مفيد و بدون مشکل از مشکلات جديدي است که کاربران اينترنت با آن مواجهند: «چند روز پيش دنبال يک مقاله علمي مربوط به يک کنفرانس بودم که با پيغام عدم دسترسي مواجه شدم. اين درحالي است که سايت آن کنفرانس علمي هيچ مشکل اخلاقي نداشت و از آن گذشته کنفرانس پزشکي هم نبود که تصور کنيم شباهت برخي کلمات موجب مشکل شده است.» اين را مدير يکي از شرکت هاي isp مي گويد.
اتفاقي که خادمي در مورد آن به خبر مي گويد: من نمي دانم که ديتابيس فيلترينگ شرکت زير ساخت با آن چيزي که پيش از اين به ispها اعلام شده بود تفاوت دارد يا نه، اما تصور مي کنم بيشتر اين مشکلات به دليل ظرفيت ناکافي فايروال زير ساخت پيش آمده است. به عبارت ديگر از آنجايي که فايروال زير ساخت بر سر راه پهناي باند کلي ورودي به کشور قرار داده شده است اما نسبت به پهناي باند کل کشور ظرفيت و توان لازم را ندارد، علاوه بر اينکه سرعت دسترسي به شبکه جهاني را کاهش داده، در ساعات پيک تقاضاي ديدن برخي سايت ها که از فيلتر کميته تعيين مصاديق گذشته اند و بدون مشکل ارزيابي شده اند با پيغام غير قابل نمايش پاسخ داده مي شود.
يکي کمه، دو تا غمه پيش از اين پهناي باند به صورت فيلتر نشده در اختيار شرکت هاي اينترنتي قرار مي گرفت و اين شرکت ها با قرار دادن تجهيزات نرم افزاري و سخت افزاري لازم نسبت به پهناي باندي که در اختيار داشتند نسبت به فيلتر کردن سايت هايي که از سوي کميته تعيين مصاديق مشخص شده بود، اقدام مي کردند. اما قرار دادن يک فايروال مرکزي بر روي پهناي باند کلي کشور از سوي زير ساخت در حالي انجام شده که به شرکت ها اين مجوز هم اعطا نشده که فايروال خود را بردارند و اين مسئله (دو بار گذشتن از سد فيلتر)، علاوه بر اينکه ظرفيت فايروال زير ساخت ناکافي است، موجب کاهش محسوس سرعت اينترنت شده است. اتفاقي که خادمي در مورد آن مي گويد: ما اين مشکل را منعکس کرده ايم اما هيچ جوابي نگرفته ايم.
به گفته رئيس کميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي، «سکوت» مسولان زير ساخت در حالي صورت مي گيرد که اين شرکت به عنوان تأمين کننده انحصاري پهناي باند در کشور مشکلات فراواني دارد و به رغم تکذيب هاي مکرر، نا توان از تأمين پهناي باند لازم براي کشور است. وجود نداشتن امکان cache در شرايط جديد يکي از مواردي است که مدير يکي از ispها به آن اشاره مي کند: خيلي اوقات ispها از امکان cache استفاده مي کنند و هنگامي که يک کاربر سايت خاصي را مي بيند، آدرس آن سايت و صفحه در cache آن isp مي ماند و کاربر بعدي که بخواهد آن سايت را ببيند از cache استفاده مي کند. به اين ترتيب علاوه بر اينکه هزينه پهناي باند کشور کاهش پيدا مي کند، سرعت دسترسي به شبکه هم بالا مي رود.
اما با اعمال اين فيلترينگ مرکزي شرکت ها بخصوص شرکت هاي بزرگ و شناخته شده ترجيح مي دهند از اين امکان استفاده نکنند، چون ممکن است سايتي که تا ديروز بدون مشکل بوده، امروز به ليست فيلتر زير ساخت اضافه شده باشد و دسترسي کاربران از طريق cache آن isp براي آن شرکت دردسر ساز شود. کي بود؟ کي بود؟ خودتان خواستيد! با وجود سکوت مسئولان زير ساخت مشخص است که در حال حاضر پهناي باند اينترنت در کشور ما از دو لايه فيلترينگ مي گذرد. در اين ميان سؤال هاي بي پاسخ کم نيست: چرا ديوار آتشي که زير ساخت به کار برده از ظرفيت کافي بي بهره است؟ چرا به شرکت هاي ارائه دهنده خدمات اينترنتي اعلام نشده که فاير وال خود را بردارند؟ چرا اين اقدام زير ساخت بدون اطلاع رساني قبلي انجام شده است؟ چرا. . .؟ اما مهم تر از همه اين سؤال است که اصلا چرا چنين اقدامي صورت گرفته است؟ سؤالي که آريانيا معاون فناوري اطلاعات شرکت زير ساخت در پاسخ به آن در گفت وگو با سرمايه از «درخواست خود شرکت هاي ارائه دهنده اينترنت» خبر مي دهد: در واقع شرکت هاي isp و icp اعلام کردند که ديگر نمي خواهند از فايروال خود استفاده کنند و در نظر دارند از اين به بعد از سيستم مرکزي و به صورت متمرکز از فاير وال استفاده کنند. البته آريانيا از اعلام نام شرکت هايي که خودشان مايل بودند با وجود هزينه فراواني که براي نصب فايروال انجام داده اند، از فاير وال زير ساخت استفاده کنند خودداري کرده است.
همچنان که کسي به اين سؤال پاسخ نداده است که اگر اين درخواست از سوي خود شرکت ها بوده چرا سازمان نظام صنفي به عنوان نماينده اين شرکت ها از آن بي اطلاع است؟ و يا اينکه در اين صورت پس چرا به آن شرکت ها و آن ديگراني که خودشان از زير ساخت خواهش نکرده بودند يک فايروال بر روي کل پهناي باند کشور نصب کند، اجازه داده نشده تا فايروالشان را بردارند تا سرعت دسترسي اينترنت براي مشتريانشان قابل قبول تر شود؟ «الزام نداشتن برخي شرکت ها به اعمال فيلتر مناسب» شايد قابل قبول ترين پاسخي است که تا کنون مسئولان وزارت ارتباطات به اين اقدام زير ساخت داده اند. پاسخي که يکي از مقامات وزارتخانه که تمايلي به افشاي نامش ندارد به خبر مي دهد: صلاح نيست در اين مورد زياد صحبت کنيم و من هم تمايلي ندارم نام شرکت هايي را افشا کنم که بدون توجه به مصوبات کميته تعيين مصاديق اقدام به فروش اينترنت بدون فيلتر با قيمت هاي بالا تر از قيمت معمول مي کردند.